Καθρέφτης, αντανάκλαση, φως, διάφραγμα του φακού και δόνηση - αυτές οι ιδέες αποτελούν το αντικείμενο της εικαστικού Έφης Φουρίκη και ταυτόχρονα προσδιορίζουν με ακρίβεια τα εργαλεία που χρησιμοποιεί. Οι συγκεκριμένες λέξεις δύνανται επίσης να είναι δόκιμοι όροι της μεσαιωνικής αισθητικής και τότε ο τίτλος αυτού του κειμένου θα μπορούσε να είναι Speculum-Speculare, γεμάτος με συμβολικές αναφορές. Ούτε θα κάναμε λάθος όμως αν υποθέταμε ότι αυτές είναι και οι κύριες έννοιες ενός δοκίμιου για τη μοντέρνα τέχνη και τις κατευθύνσεις της Εννοιολογικής Τέχνης και τότε ο τίτλος θα ήταν Fluxus –Luxus. Και αν ήταν ένα σύντομο κείμενο για τη φωτογραφία και τον κινηματογράφο, θα είχε τον τίτλο «Από το Διάφραγμα στον Καθρέφτη» (βλ. Tarkovsky). Στο νου μας έρχονται οι ταινίες του συγκεκριμένου σκηνοθέτη, ειδικά στις εικόνες του έργου του, όταν ένα υπαρκτό θέμα, το βασίλειο των σχηματοποιημένων εικόνων της Φουρίκη αναλύεται.

‘Ισως στην όμορφη χώρα του Νάρκισσου να μοιάζει αυτονόητο ότι ένας καλλιτέχνης ενδιαφέρεται για την έννοια του καθρέφτη, κάτι που απασχολεί τη Φουρίκη τα τελευταία πέντε χρόνια.

Άρχισε να χρησιμοποιεί τον καθρέφτη με όλες τις φυσικές ιδιότητες του για να παράγει την ψευδαίσθηση πολλών εικόνων ταυτόχρονα και να δημιουργήσει έναν οιονεί χώρο από τα ανακλώμενα κομμάτια της φύσης. Ξεκίνησε να χρησιμοποιεί τον καθρέφτη ακατέργαστα (με τα χαρακτηριστικά που έχει σαν υλικό) για να παράγει την αίσθηση των πολλαπλών εικόνων ταυτόχρονα, έναν ατέρμονο χώρο από αντανακλώμενα κομμάτια της φύσης. Πειραματίστηκε επίσης με τα οπτικά φαινόμενα μιας ανακλαστικής επιφάνειας που δημιουργεί παραμορφώσεις πριν από την παραγωγή αντικειμένων από καθρέφτες των οποίων τα στοιχεία διαθλάθηκαν, πολλαπλασίαζοντας με αυτόν τον τρόπο την εικόνα του γύρω περιβάλλοντος. Για παράδειγμα, τοποθέτησε ένα σκαμνί από καθρέφτες στη μέση ενός αγρού όπου το σκαμνί «εξαφανίστηκε» μέσα στην ανακλώμενη βλάστηση και δημιουργήθηκε ένας ψευδο-κήπος μέσα από την πολλαπλή αντανάκλαση των φυτών. Στην επόμενη ενότητα, άρχισε να εργάζεται με το φως που αντανακλάται από διάφορες επιφάνειες. Προέβαλε ένα φίλμ super 8 πάνω σε φύλλα αλουμινίου τοποθετημένα με διάφορους τρόπους και το προβαλλόμενο φως (φυσικές αντανακλάσεις του φωτός που είχε ήδη καταγράψει στο φιλμ), μετατοπιζόμενο με αυτό τον τρόπο (μέσω της αντανάκλασής του επάνω στα φύλλα αλουμινίου), εμφανίστηκε σε μια άλλη επιφάνεια. Ακολούθησε ένα λογικό βήμα, η κινητοποίηση του φωτός και της αντανάκλασης, δηλαδή η δόνηση, ο παλμός της επιφάνειας. Αυτό το σημαντικό στοιχείο δημιουργήθηκε με τη βοήθεια φωτός που φιλτράρεται μέσω λεπτών, αιωρούμενων φυσικών υλικών π.χ. τον ιστό αράχνης τοποθετημένο στο πλαίσιο μιας φωτογραφικής διαφάνειας (slide) ή μέσω υγρού μεταξύ των γυάλινων πλακών. Η δόνηση ενός υλικού που κινείται απρόβλεπτα ενισχύεται από την αυτόματη εστίαση καθώς η ευκρίνεια του αλλάζει συνεχώς. Ο διευρυμένος μικρόκοσμος παράγει μια επιφάνεια που βρίθει από βιομορφές. Η Φουρίκη επίσης μαγνητοσκοπεί τις δονήσεις του φωτός, για παράδειγμα, από δέντρα δίπλα σε όχθες ή τις κυματιστές επιφάνειες καπνού. Επίσης καταγράφει δονήσεις σε βιντεοταινίες, για παράδειγμα κινηματογραφεί δέντρα δίπλα σε υδάτινο περιβάλλον, τις με ελαφρό κυματισμό επιφάνειες μιας νερολακούβας η τον καπνό.

Οι πειραματισμοί της Έφη Φουρίκη δεν την απομακρύνουν από τη φύση, αλλά επαυξάνουν την ομορφιά της και θα μπορούσαμε να τους ονομάσουμε ‘παραθέσεις από τη φύση’. Ο ορθολογισμός της διαρκεί μόνο μέχρι να βρει τα μέσα που θα της επιτρέψουν να παράγει μια αφηρημένη απεικόνιση του φωτός και των αντανακλάσεών του.

Ο διαρκώς πειραματικός τρόπος σκέψης της διασκεδάζει την αμφιβολία οτι τα παραχθέντα έργα είναι ατελή, γιατί όπως αναφέρει ο Βυζαντινός θεολόγος Άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης, η εικόνα εξαφανίζεται τη στιγμή που ο καθρέφτης απομακρύνεται, αφού δεν έχουν κοινή την ύλη. Ο Οβίδιος προειδοποιεί τον Νάρκισσο με τον ίδιο τρόπο όταν λέει «αυτή η εικόνα δεν είναι τίποτα εξ’ εαυτού», καθώς ο νέος κοιτάζει μέσα σε μια από τις πεντακάθαρες πηγές του Ελικώνα. Ανεξάρτητα από το πόσο μοιάζουν εφήμερα τα έργα της, εντούτοις αποκαλύπτουν την απλότητα της πνευματικότητας της με μια ομορφιά και αγάπη για τη φύση, η οποία, για να είμαι ειλικρινής, σχεδόν λείπει από την τέχνη σήμερα.

Η ίδια, όπως και η θέση οποιουδήποτε ατόμου στον κόσμο, είναι ένας καθρέφτης (Bela Hamvas, Ούγγρος στοχαστής). Ωστόσο, δεν βρίσκεται σε αντιπαράθεση με τον κόσμο, αλλά απολαμβάνει τα αξιοθαύμαστα του μέσω της υποκειμενικότητας, η οποία ταυτόχρονα, την προστατεύει από τη μοίρα του μυθολογικού ήρωα, καθώς η αυτογνωσία και τα ταλέντα της βελτιώνονται μέσω του κόσμου των ψευδαισθήσεων που δημιουργήθηκαν και καταγράφηκαν στα έργα της. Η Έφη Φουρίκη δεν θα χάσει το δρόμο της στην αίθουσα με τους καθρέφτες. .

Tamás Török

Mirror, reflection, light, diaphragm and vibration—these ideas constitute the themes of the artist and at the same time they precisely describe the tools she employs. These words might as well be useful terms of mediaeval aesthetics and then the title of this writing could be Speculum-Speculare, abounding with symbolic references, but we will not be very wrong either if we thought they were the main concepts of an essay on Modern Art and the trends of Conceptualism, and then the title would be Fluxus –Luxus. And were it a brief writing on photography and film, it would be entitled From the Diaphragm to the Mirror (see Tarkovsky). And we can also think of the director mentioned in brackets, especially of his pictures when the real subject, the realm of imagery of Fouriki is analysed.

It might seem evident in the beautiful country of Narcissus that an artist has been interested in the mirror (for five years now).

She started to use the mirror in its own naturalness to produce the illusion of several images simultaneously, to create a quasi-space of the reflected pieces of nature. She also experimented with the pictorial effects of the distorted reflecting surface before she prodused mirror-objects whose elements refracted and thus multiplied the image of the environment. For instance, she placed a table made of mirrors in the middle of a field, where the table “melted into” the reflected vegetation and through the multiple reflection of the plants a pseudo garden was created. In the next phase of the activities, she started to work with light reflected by various surfaces. She projected a Super 8 film onto aluminium sheets positioned in various ways and the projected light ( naturally reflections of light were recorded on the filmtape), thus transposed, appeared on another surface. Then a logical step was taken, the mobilization of light and reflection, that is , the vibration, the pulsation of the surface. This significant element was produced with the help of light filtered through thin, floating natural materials e.g. cobweb placed in the frames of a slide or through liquid between the glass plates. The vibration of the material, moving unpredictably, is enhanced by autofocus as its sharpness is constantly changing. The enlarged microcosmos produces a rich biomorph surface. She also records vibrations on video tape, for instance, take her recordings of trees by the waterside, the rippling surfaces of puddles of smoke.

The experiments carried out by Efi Fouriki do not take her far from nature, what’s more, they enhance its beauty, and they might as well be called quotations from nature. Her rationalism only lasts until she finds the means that will enable her to produce an abstract visualization of light and reflection.

Her consistently experimenting way of thinking dispels the doubt that the produced works are not finished, because as Theodoricus Studites, the Byzantine theologian, writes the image disappears the moment the mirror is taken away since it possesses nothing common with it in material. Ovid warms Narcissus in the same way when he says, “this image is nothing in itself” as the youth looks into one of the clear, mudless fountains of Helicon. No matter how ephemeral her works seem, they reveal the simplicity of her intellectuality with beauty and love of nature, which, to be honest, is almost missing from art today.

Her person, like the position of any individual in the world, is a mirror (Bela Hamvas, Hungarian thinker). However, she is not in confrontation with the world, but takes pleasure in its sights through the subjectivity, which, at the same time, protects her from the fate of the mythological hero, since her self –knowledge and talents are improved through the world of illusions created and recorded in her works. Efi Fouriki will not lose her way in the hall of mirrors.

Tamás Török