VLΛVES
Απόσπασμα από το δελτίο τύπου της έκθεσης “Εndangered ” II, 2η ART THESSALONIKI- INTERNATIONAL CONTEMPORARY ART FAIR, 2017
Βλάβη της πολιτείας. Βλάβη του σώματος. Βλάβη της ψυχής. Βλάπτω. Βλάπτομαι. Ας ακούσουμε τον Δημοσθένη: «Τα σφάλματα, συσσωρευόμενα καθένα λίγο-λίγο, γίνονται για την πόλη καθολική βλάβη». Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην πολιτεία του ανθρώπινου κορμιού και της ανθρώπινης ψυχής, όπου η διαδικασία του «βλάπτω» και του «βλάπτομαι» αρχίζει με τον έλλογο φόνο μικροστών εξαιρέσεων, ηδονών, αληθειών, που εκλαμβάνεται από το υποκείμενο ως αυτοεπιμέλεια και άκρα κάθαρση. Κι όμως, εκείνες ακριβώς οι αδιόρατες εξαιρέσεις ήσαν που προστάτευαν τον εαυτό, σαν γάτες οι οποίες καθαρίζουν υπόγειο από ποντίκια. Έτσι, τα κελάρια του εαυτού πλημμυρίζουν τώρα από μικροστές αιρέσεις, ώσπου εκείνος σιγά-σιγά αυτοαναιρείται μες στην «καθολική βλάβη».
Kείμενο του συγγραφέα Σπύρου Καρυδάκη για την έκθεση.
“ Σε άριστη κατάσταση…”
Ένας κόσμος παλιός, χρησιμοποιημένος, με βλάβες φανερές αλλά και επιδέξια κρυμμένες. Φθορά μπορεί να υποστεί και το ολοκαίνουργιο λόγω άγνοιας, αδιαφορίας η κακής χρήσης. Η αποκατάσταση ή θεραπεία γίνεται ταυτόσημη με την ελπίδα. Παρόλα αυτά κάθε βλάβη συνεπάγεται μείωση της αξίας του φθαρμένου αντικειμένου. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη για την αντιμετώπιση πάσης φθοράς. Η εποχή έχει υποστεί ανυπολόγιστες βλάβες, όμως αυτό δεν είναι σύμπτωμα αποκλειστικά αυτής της εποχής. Ο ανθρώπινος κόσμος είναι εξαρχής συνυφασμένος με και “αχώριστος” από αυτές. Τα έργα της έκθεσης με τον τίτλo “Vlaves” διερευνούν κάθε είδους φθορές, αυτές που οφείλονται στο ανθρώπινο “χέρι” και αυτές που πρέπει να αναζητηθούν πέρα από την επέμβαση αυτού.
Βασιλική Αθηνά Βαγενού
Ιστορικός Τέχνης
Βερολίνο, 30/4/2012
Η βλάβη είναι η σκηνοθεσία του πραγματικού. Αποκαλύπτει τις κρυμμένες αστάθειες σε αυτό που θεωρούμε σαν πραγματικότητα. Διακόπτει τα σενάρια εκπλήρωσης και μας υποβιβάζει στον ρόλο του απλού παρατηρητή. Η παράλυση, μπορεί να είναι μια παράπλευρη λύση σε ένα ναρκισσιστικό πλήγμα που απειλεί αυτή την ίδια την υποκειμενικότητα. Ένα σύμπτωμα για να αντιμετωπίσει κανείς το άγχος της διάλυσης και του διασκορπισμού.
Αλεξάνδρα Παπαγεωργίου
(Σκηνοθέτις - Θεατρική Συγγραφέας)
Παράλληλες εκδηλώσεις
• 24 Μαΐου στις 20:00, Ομιλία του ιατρού εντατικολόγου Μιχάλη Παιδονόμου με θέμα: "Πόνος, ελπίδα και αισιοδοξία στους βαριά πάσχοντες ασθενείς".(pdf)
• 1 Ιουνίου στις 20:00, H σκηνοθέτις-θεατρική συγγραφέας Αλεξάνδρα Παπαγεωργίου με την on-going post-liminal perfomance «η Κουζίνα της Ψύχωσης» στήνει σε μια μικρή κουζίνα μέσα στον χώρο της έκθεσης, ένα διαφορετικό φόρουμ ευαισθητοποίησης για την ψύχωση και τα εναλλακτικά μοντέλα θεραπείας.
«Επικίνδυνα» λήμματα: σώμα/ τομή/όραση/όνειρο/ψευδαίσθηση/πόνος
Καθημερινές χειρονομίες που επαναδιατυπώνουν την εικόνα ή/και μια σύντομη χορογραφία που «ξαναβλέπει» το στιγμιότυπο με καινούργιο βλέμμα, η διαδραστική εγκατάσταση 'Something's got to Give' της Eileen Botsford ανακαλύπτει ταυτότητες και ρόλους τα οποία «επαναδιατυπώνει» με τρόπο διαφορετικό κάθε φορά. Μητέρα, σύζυγος, ερωμένη, δασκάλα, καλλιτέχνις, κόρη, φίλη, νοικοκυρά, μαγείρισσα… Οι εναλλαγές, εμφατικά γένους θηλυκού, των «προσωπείων» και των «προσαρμογών» στις ταχύτατα μεταβαλλόμενες συνθήκες της κάθε ημέρας αποτελούν ουσιαστικά το θέμα του έργου, καθώς οι εικόνες και η (συχνά αναπάντεχη) αλληλουχία τους δημιουργούν ένα θραυσματικό (ή μήπως και τραυματικό; ) πλέγμα διακοπτόμενων, αποσπασματικών αποτυπωμάτων που ιχνο-γραφεί το πέρασμα της ημέρας. Ωστόσο, η δημιουργία ενός οριοθετημένου «συνόλου» ή μίας «τελειωμένης» εικόνας δεν βρίσκεται ανάμεσα στις προθέσεις του έργου. Αντίθετα μάλιστα, ως μία άσκηση πάνω στο «non finito», το αενάως δημιουργούμενο παζλ της Eileen Botsford αποκαλύπτει κάθε φορά μία άλλη εκδοχή της (θραυσματικής) εικόνας που αποδέχεται την πολυπλοκότητα της «αλήθειας» και το ευμετάβλητο της πραγματικότητας.
Σε αυτή την περίπτωση η «ποίηση μέσα από το καπέλο» η οποία δημιουργείται με τις αλλαγές στο παζλ, φανερώνει θραύσματα- τραύματα που αποκαλύπτονται μέσα από το ευμετάβλητο της καθημερινής «ανθρώπινης κατάστασης».
Η Έφη Φουρίκη παρουσιάζει, για πρώτη φορά, μια διαφορετική, πιο «σκληρή» εικόνα στη δουλειά της. Τιτλοφόρησε το έργο της« a/cross (a-cross)», καθώς μοιάζει να θέλει να υπογραμμίσει τον διττό συμβολισμό που διατυπώνεται μέσω των λέξεων: «σταυρός» και «διά μέσου». Αυτά τα θλιβερά «απομεινάρια» της χριστουγεννιάτικης γιορτής αποτελούν το εικονοπλαστικό μέσο προκειμένου να υπογραμμιστεί η αρνητική δυναμική (εικαστικά αξιοποιήσιμη ωστόσο) που φέρουν συχνά τα πολιτισμικά σύμβολα. Τα «αποκαθηλωμένα» γιορτινά αντικείμενα αφήνουν το ίχνος της σύντομης παραμονής τους σε εσωτερικούς χώρους με τη μορφή ενός συμβόλου φορτισμένου αλλά και συχνά απονευρωμένου, σχεδόν αδιάφορου, έως ότου το βλέμμα της καλλιτέχνιδος εντοπίσει σε αυτά ένα «μήνυμα», δηλαδή ένα νόημα πέρα από τη λειτουργία. Περισυλλέγει τα «ευρεθέντα αντικείμενά» της, δηλαδή τα «υπολείμματα» δέντρων και τις σταυροειδείς βάσεις τους, και τα μεταφέρει στο χώρο όπου ακολουθεί μία διαδικασία περίπου πένθιμη, αλλά άγρυπνα ελεγχόμενη σε ό,τι αφορά στη χρήση των καλλιτεχνικών μέσων: η φωτογράφιση των «νεκρών» και το «μαλάκωμα» της σκληρής ματιέρας με μελάνια και χημικές ουσίες. Προκύπτει έτσι μία εικόνα άρτια μορφοπλαστικά και σημασιολογικά, φορτισμένη νοηματικά, η οποία, ωστόσο, αρνείται τις ευκολίες του αυτονόητου και του συνθηματικού. Το σταυροειδές σχήμα της βάσης των χριστουγεννιάτικων δέντρων, ουδέτερα αντικείμενα έως τη στιγμή της «μετατόπισής» τους, ηχεί ως μία σύγχρονη αλληγορία: αποκαλύπτει την κενότητα τελετουργικών στερημένων από το αρχικό τους νόημα, ενώ παράλληλα φανερώνει την «βλάβη» που προκαλείται από την αναζήτηση πολιτισμικών «έξεων» όλο και πιο αδιάφορων απέναντι στις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον.
Φανή Μουμτζίδου, Δρ Ιστορίας της Τέχνης.
Η έννοια της διακινδύνευσης -και του κινδύνου εν γένει- στο πεδίο της τέχνης μοιάζει αναπόσπαστη από αυτήν, καθώς τα μεγάλα ερωτήματα που συνεχίζουν να απασχολούν τους εμπλεκόμενους φαίνεται να ακροβατούν ανάμεσα στα άκρα, αλλά και να προέρχονται σε μεγάλο βαθμό από τις ίδιες τις αντιφάσεις στην εμπειρία της σύγχρονης τέχνης. Έχοντας κάποια επίγνωση των ορατών και αόρατων κινδύνων του απρόβλεπτου «παιχνιδιού» στο οποίο συμμετέχει, ο σύγχρονος καλλιτέχνης ρισκάρει, κάνοντας ένα «άλμα πίστης» στο κενό. Ο όρος «καλλιτέχνης» μοιάζει να περικλείει αυτόματα την αποδοχή των εγγενών διακυβευμάτων της τέχνης, αλλά και την ευθύνη δημιουργίας έργων που θα τροφοδοτήσουν παλιές και νέες «περιοχές υψηλού κινδύνου» με στόχο την αναθεώρηση και ανατροπή μη χρήσιμων αντιλήψεων για τη σύγχρονη ανθρώπινη κατάσταση. Από την άλλη, οι κίνδυνοι που φέρει η τέχνη ανέκαθεν αποτελούν την ίδια την καταγωγή και τροφή της μαζί, ακόμα και τον λόγο της ύπαρξης της. Η επικινδυνότητα της τέχνης έγκειται στη δημιουργία εναλλακτικών κόσμων από αυτούς που προτάσσονται και υποστηρίζονται από το κατεστημένο, καθώς και στην αποκάλυψη ότι, ανάμεσα στους πολλούς πιθανούς κόσμους, η πραγματικότητα αυτού εδώ είναι και αυτή ένα εύρημα της φαντασίας. Τα έργα της έκθεσης υπενθυμίζουν ότι η έννοια του κινδύνου είναι, στο βαθμό που ο κάθε άνθρωπος είναι ελεύθερος να κρίνει και να αποφασίζει για τη ζωή του, συνισταμένη της υποκειμενικής εμπειρίας, αντίληψης και ιδιοσυγκρασίας του. Ίσως τελικά, μέσω της διακινδύνευσης, η ζωή και η τέχνη βρίσκουν τον πιο ουσιαστικό, κοινό τους τόπο αντί-δρασης.
Βασιλική Βαγενού, Ιστορικός Τέχνης
Οι Πόρτες στον Τοίχο της Έφης Φουρίκη εμπνέονται από το φιλοσοφικό δοκίμιο του Aldous Huxley “Οι πύλες της αντίληψης” (1954), όπου γίνεται αναφορά στo διήγημα του H.G. Well «Η πόρτα στον τοίχο» (1911). Το έργο της καλλιτέχνιδας εστιάζει στην αναζήτηση για τις πόρτες που οδηγούν σε παράλληλους κόσμους και στο ρίσκο της γνώσης των «αθάνατων πραγματικοτήτων», της κρυμμένης ποίησης, της ουσίας όλων των πραγμάτων, έμψυχων και άψυχων. Ο κίνδυνος που ελοχεύει είναι ο πιθανός εγκλωβισμός στα διαφορετικά σημεία της διαδρομής, η μη δυνατότητα επιστροφής είτε από τον κόσμο με τους προ-καθορισμένους κανόνες και έναν «επιστημονικό» τρόπο θέασης, είτε από το πεδίο με τα λιγότερο συμπαγή όρια και την κυριαρχία της φαντασίας, όπως αυτό της τέχνης, είτε από τον ενδιάμεσο τους χώρο, το πέρασμα από τον ένα στον άλλο κόσμο.
Απόσπασμα από το κείμενο της Ιστορικού Τέχνης Βασιλικής Βαγενού για τον κατάλογο της έκθεσης VLAVES “Endagered”, Metapolis, Aθήνα 2017
Η έννοια της διακινδύνευσης -και του κινδύνου εν γένει- στο πεδίο της τέχνης μοιάζει τόσο φυσικά αναπόσπαστη από αυτήν, ώστε να δικαιολογεί απόλυτα την τολμηρή γενίκευση του Edgar Wind πως «αν κάποιος εύχεται πάνω από όλα να ζει χωρίς προβλήματα, καλά θα κάνει να αποκλείσει την τέχνη από τη ζωή του.» (Τέχνη και Αναρχία). Ο όρος «καλλιτέχνης» μοιάζει εκ γενετής να περικλείει τη συνείδηση για μια αναγνώριση και αποδοχή των εγγενών διακυβευμάτων της τέχνης, αλλά και την ευθύνη δημιουργίας έργων που θα προωθήσουν τις συνθήκες για την τροφοδότηση παλιών και νέων «περιοχών επικινδυνότητας» με στόχο την επανεξέταση και ανατροπή μη χρήσιμων αντιλήψεων για την σύγχρονη ανθρώπινη κατάσταση. Ξεκινώντας με βάση το δεδομένο ότι ακόμα και η πιο «προσωπική» έκφραση, όταν συνυπάρχει με την επίγνωση του καλλιτέχνη της μεταμορφωτικής δύναμης της πράξης του, αναδεικνύεται σε ιδεολογική τοποθέτηση, τίποτα δε μπορεί να θεωρηθεί ακούσιο ή χωρίς συνέπειες. Η επικινδυνότητα της τέχνης έγκειται στην δημιουργία εναλλακτικών κόσμων από αυτούς που προτάσσονται και υποστηρίζονται από το κατεστημένο, καθώς και στην αποκάλυψη ότι, ανάμεσα στους πολλούς πιθανούς κόσμους, η πραγματικότητα αυτού εδώ είναι και αυτή μια επινόηση, ένα εύρημα της φαντασίας, μια υπέρτατη μορφή έργου τέχνης.
Τα έργα της έκθεσης Endangered II υπενθυμίζουν οτι η έννοια του κινδύνου είναι, στο βαθμό που ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να κρίνει και να αποφασίζει για τη ζωή του, συνισταμένη της υποκειμενικής εμπειρίας, αντίληψης και ιδιοσυγκρασίας του. Ίσως τελικά, μέσω της διακινδύνευσης, η ζωή και η τέχνη βρίσκουν τον πιο ουσιαστικό, κοινό τους τόπο αντί-δρασης.
Βασιλική Βαγενού, Ιστορικός Τέχνης
Στο ενδοσκοπικό ζωγραφικό έργο της Φωτεινής Πούλια «land#1» (2017) αναγνωρίζεται η αναπαράσταση ενός «νεκρού», εγκαταλελειμμένου τόπου, ολότελα όμως υπαρκτού, που παραλληλίζει το συναίσθημα κενού και τρόμου του σύγχρονου ανθρώπου μπροστά στον κίνδυνο της γης που «τρίζει». Στην ξέρα της γης κατοικεί το αίσθημα της εγκατάλειψης του ίδιου του τόπου και απομένει μόνο εκείνη η αναγκαία παύση του χρόνου που απαιτείται για την ψυχολογική επεξεργασία μιας επίπονης εμπειρίας, που είναι η αποδοχή της συνέχισης της ζωής κάτω από τις πιο δυσμενείς συνθήκες. Εικονογραφείται έτσι ένας βεβηλωμένος, ακατάλληλος για ζωή μη- τόπος που, ενώ δε δύναται πια να προσφέρει κάτι, αφού έχει υποστεί την καταστροφή από τη βίαιη παρέμβαση του ανθρώπου, ωστόσο συνεχίζει να αποτελεί το «σπίτι» για αυτούς που εμμένουν να ελπίζουν, διακινδυνεύοντας την ίδια τη ζωή.Ως πηγή αληθειών σχετικών με την ανθρώπινη εμπειρία, η φύση επιβεβαιώνει εδώ ταυτόχρονα τη χειρότερη, αλλά και την πιο φωτεινή όψη της ηθικής του ανθρώπινου χαρακτήρα. Μόνη ελπίδα για αναστροφή και αναγέννηση της γης το μάτι που αγρυπνά ακούραστα πέρα από τον χώρο και χρόνο, όπως απεικονίζεται στο έργο μεικτής τεχνικής της Έφης Φουρίκη «Το μάτι ακούει» (2017). Η ίριδα, το «διάφραγμα» του ματιού δέχεται και ελέγχει το φως σαν τον φωτοφράκτη της φωτογραφικής μηχανής, αφυπνίζοντας την ατομική οντότητα και τη συλλογική, παγκόσμια συνείδηση. Έτσι μεταμορφώνεται από την μικροσκοπική του εκδοχή στην υπερκόσμια, μεταφυσική του, με την πολύπλοκη δομή του να ομοιάζει αυτή που παρατηρείται σε άστρα πλανητικών νεφελωμάτων. Ο οφθαλμός ενός «παντεπόπτη Θεού» έχει χρησιμοποιηθεί από πολλές θρησκείες μέσα στους αιώνες για να συμβολίσει τη θεία πρόνοια, όμως στο έργο της Φουρίκη δεν σχετίζεται με μια θρησκευτική ερμηνεία. Εδώ το μάτι αποτελεί την είσοδο του φωτός στην ανθρώπινη συνείδηση, την υπενθύμιση της αναγκαιότητας μιας συνεχούς ετοιμότητας και επαγρύπνησης από τον ίδιο τον άνθρωπο, ώστε να προλαμβάνονται οι καταστροφικές συνέπειες μιας παράλογης συμπεριφοράς. Συνομιλώντας σε επίπεδο αισθητικό και εννοιολογικό, τα έργα των Πούλια και Φουρίκη πραγματεύονται την έννοια αυτής της πρωταρχικής, δημιουργικής δύναμης, την οποία βιώνει ο άνθρωπος μόνο όταν δρα ελεύθερα και με συνείδηση, μέσα στο φώς, που τον βοηθά να εξελίσσεται και να μεταμορφώνεται μαζί με τον κόσμο σε μια αέναη ύπαρξη, αυτό που ο Henry Bergson ονόμαζε élan vital.